MAI XUÂN CÚC VIẾT VỀ THẦY LÊ TÁ

 - VÀI DÒNG TIỂU SỬ THẦY LÊ TÁ
   
    Thầy Lê Tá sinh năm 1913 tại Quảng Nam, đậu Tú Tài II Ban Pháp tại Huế năm 1933. Sau đó đậu Cao Đẳng Sư Phạm Đông Dương vào năm 1936 cũng tại Huế. Thầy lập gia đình và có 4 người con gồm Lê Đình Thạch (Trưởng Nam), Lê Thị Xuân , Lê Đình Nam và 1 gái (không rõ tên).
Theo tài liệu được trích dẫn từ Đặc San Hội Ngộ 2007 của Trường TH Võ Tánh cho biết Thầy Lê Tá được Nha Học Chánh Trung Việt đề cữ giữ chức Hiệu Trường Trường TH Công Lập Võ Tánh, tọa lạc tại số 1 Bá Đa Lộc Nha Trang từ năm 1952-1955, với sự cộng tác của hơn 30 nam nữ giáo sư, trong số này có nhiều vị rất nổi tiếng như GS Nguyễn Quảng Tuân (Việt Văn), Nguyễn Quang Gĩ , Đặng Đức Cường, Võ Hữu Nghi, Bùi Trọng Bạch..
Cũng theo tài liệu dẫn thượng, thì Thầy Lê Tá là vị Hiệu Trưởng có công nhất trong việc vận động và xây dựng ngôi trường nổi tiếng này. Năm 1952 trường xây cất xong 1 dãy lầu 2 tầng với 8 phòng học. Ngày khánh thành có ông Tỉnh Truởng Khánh Hòa lúc đó là Trần Thúc Linh tới đọc diễn văn chúc mừng bằng tiếng Pháp. Trong niên học dầu tiên tại ngôi trường này (1952-1953) có 4 lớp (2 thất, 1 lục, 1 ngũ) từ Trường Nam chuyển tới.
Năm 1954 phong trào di cư từ miền Bắc vào Nam, trong số này có nhiều giáo sư và học sinh đã lập nghiệp ở Khánh Hòa. Do đó Tỉnh Trưởng lúc đó là Nguyễn Trân cùng với các Mạnh Thường Quân và Hội Phụ huynh Học sinh, đã chung góp ngân khoản, vật dụng nhà trường.. để xây cất thêm một dãy lầu dài 50m dùng làm phòng học cùng với những căn nhà dành cho Hiệu Trưởng và các vị Giáo Sư. Cũng trong niên khóa này, trường nhận thêm nhiều học sinh tư thục, nâng cấp Đệ Lục thành 3 lớp. Niên khóa 1954-1955 có 3 lớp Đệ Ngũ, riêng Ngũ 3 có 2/3 là nữ sinh. Niên Khóa 1955-1956, Thầy Lê Tá được chuyển về làm Hiệu Trưởng Trường Trung Học Công Lập Phan Bội Phan Thiết, tọa lạc trên Đại Lộ Trần Hưng Đạo. Thầy Nguyễn Vỹ thế Thầy Lê Tá làm Hiệu Trưởng TH Võ Tánh (1955-1956)..
Từ niên khóa 1956-1957, trường dời về địa điểm mới tại đường Nguyễn Hoàng, không xa Chợ Phường Phú Trinh. Thầy vừa là Hiệu trưởng kiêm GS Pháp Văn, phụ trách lớp Đệ Thất 3 còn học tạm tại ngôi trường cũ ở đường Trần Hưng Đạo. Cơ sỡ này sau đó trở thành Trường Trung Học Tiến Đức, do Thầy Đặng Vũ Tiển làm Hiệu Trưởng. Lớp Thất 3 năm đó có 50 học sinh, trong số này có Lê Đình Nam (thứ nam thầy) và người cháu tên Lê Văn Nhản.

Niên khóa 1957-1958 hai lớp này thành Lục 3 và 4 được dời về ngôi trường mới ở đường Nguyễn Hoàng và Thầy vẫn phụ trách môn Pháp Văn. Niên khóa 1958-1959, trường mở thêm 2 lớp Tam A và B. Vì thiếu gíáo sư nên thầy Lê Tá phải phụ trách dạy môn Lý Hóa và Công Dân Giáo Dục. Cũng trong niên khóa này, trường khánh thành 2 phòng học trệt, nằm kế tòa lầu chính và phòng dạy nhạc, dành cho hai lớp Ngủ 3 và 4 (Anh Văn) với nam nữ học chung. Phía bên kia là phòng thí nghiệm, kế văn phòng và nhà thầy hiệu trưởng (trên lầu). Năm 1961-1962 mở thêm 4 lớp ở dãy nhà trệt, xây trên sân vận động, phiá sau tầng lầu chính. Niên khóa 1962-1963 có hai lớp Đệ Nhất đầu tiên được mở. Tháng 8-1963, thầy Lê Tá được cử làm Chánh Chủ Khảo kỳ thi Tú Tài I tại Hội Đồng thi Nha Trang. Cuộc binh biến ngày 1-11-1963 làm sụp đổ nhà Ngô và nền Đệ Nhất Cộng Hòa Miền Nam, Thầy cũng chấm dứt luôn chức vụ Hiệu Trưởng tại trường TH. Phan Bội Châu Phan Thiết.
- THÀNH QUẢ CỦA THẦY HIỆU TRƯỞNG LÊ TÁ (1955-1963):

So với các trường Trung Học Công Lập cùng thời tại Tuy Hòa, Phú Yên (Nguyễn Huệ), Nha Trang, Khánh Hòa (Võ Tánh) và Phan Rang, Ninh Thuận (Duy Tân), thì tỉ lệ học sinh thi đổ Trung Học Đệ Nhất Cấp và Tú Tài I & II, tại trường Trung Lập Công lập Phan Bội Châu Phan Thiết đổ cao hơn. Về thể dục & thể thao, đội Túc Cầu của trường đã đoạt giải ‘ vô địch bóng tròn ‘ dành cho học sinh Trung Học cấp Miền gồm các tỉnh Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận và Bình Thuận).
Trong thành phần đội tuyển trên, có nhiều học sinh bản trường đã trở thành các cầu thủ nổi tiếng, như Thủ Môn Nguyễn Gia (Ngôi Sao Gia Định) và Đội tuyển Equinal (Nhàn hiệu thuốc cảm) của ông Bầu Võ Văn Ơn, Chủ Tịch Tổng Cuộc Túc Cầu Miền Nam VN năm 1961-1963. Ông cũng là chủ nhân của khách sạn Kinh Đô tại đường Phạm Ngủ Lảo Sàigòn, trước ngày 30-4-1975. Trần Tá, tuyển thủ đội Thương Cảng Sàigòn và Đội Tuyển thủ Thiếu niên Miền Nam. Năm 1970, đội này đã tham dự giải vô địch túc cầu tổ chức tại Philippine gồm các đội Mã Lai Á, Thái Lan, Indonesia, Phi Luật Tân và VNCH.
Thời gian còn làm hiệu trưởng, thầy Lê Tá thường di chuyển đó đây bằng chiếc Vespa-Lambro màu trắng, để đến nhà tôi (tiệm may Mai Xuân Trượng), may quần áo và thăm viếng ba tôi là người đồng hương Quảng Nam. Nhũng lúc này thầy rất vui vẽ, nên thường đem tình trạng học hỏi của các học sinh bản trường, kể cho ba tôi nghe và xin ý kiến của một phụ huynh học sinh đóng góp.Thú vui của thầy là thích đi xem chiếu bóng ở rạp Modern trên đường Gia Long vào những ngày cuối tuần với cả gia đình.
Dịp lễ Giáng Sinh vào cuối tháng 12/1965, giữa giòng người xuôi ngược như trẩy hội trên đại lộ Lê Lợi Sàigòn. Tôi tình cờ gặp lại thầy-cô đang dạo phố. Mừng quá, tôi kêu to giữa đám đông ‘ Thưa Thầy Cô ‘ . Cả hai người đều ngạc nhiên dừng lại nhưng không nhớ tôi là ai, có lẽ vì học trò của thầy đông quá và ở đâu cũng có, chứ không riêng gì Phan Thết. Chừng đó tôi nhắc ‘ em là con ông MXT nhà may ơ Phan Thiết, học sinh Phan Bội Châu ‘.Nghe xong thầy bước tới bắt tay tôi thật chặt và lâu như không muốn thả. Lúc đó tôi cảm động muốn khóc. Cũng từ đó, tôi không còn gặp được thầy cô nữa, cho tới khi qua Mỹ theo diện HO mới nghe tin thầy ở tiểu bang Florida.. chưa kịp sang thăm thì thầy đã ra đi...
Với bản tính nghiêm nghị, luôn tôn trọng kỹ luật học đường nhưng lại có tấm lòng bao dung tha thứ, nhất là đối với các học sinh nghèo.. nên thầy rất được học trò thương tuy rằng ai cũng sợ xanh mặt khi phải đối diện, bất cứ vì lý do gì, ngoài hành lang, trong lớp học, trước cổng trường hay tại văn phòng. Khi còn tại chức, thầy chỉ thị cho ban giám thị phải luôn kiểm soát sĩ số học sinh có mặt và trốn học tại từng lớp. Đồng thời phải xem xét kỷ học bạ và chữ ký của phụ huynh học sinh. Nhờ vậy mà qua những niên khóa từ 1955-1963 khi thầy Lê Tá làm hiệu trưởng, học sinh Phan Bội Châu đã bước vào nề nếp học đường, biết tôn trọng kỷ luật và trên hết đều cố gắng thi đua học hành, nên tỉ số thành công và đổ đạt rất cao qua các kỳ thi Trung Học Đệ Nhất Cấp và Tú Tài so với nhiều tỉnh thị khác tại miền Nam VN.
Vậy mà cuối cùng thầy vẫn bị đám học trò vô loại, thừa gió bẽ măng nghe theo lời xúi bậy của một vài giáo sư lúc đó, ngay trong ngày binh biến 1-11-1963 kéo bè tới nhà riêng của thầy ở tầng 2 trong trường, đập phá đồ đạc và quyết tâm truy giết vị thầy kính yêu mới hôm qua, từ nhỏ tới lớn đều dạ dạ thưa thưa khi đối diện. Cũng may thầy đã đoán trước nên đã chạy về Sàigòn lánh nạn, nhờ vậy cả gia đình mới được toàn mạng..

                                                                                           Mai Xuân Cúc, 

                                                               Cựu học sinh Phan Bội Châu liên khóa 1956-1963