Năm Thái Hòa thứ 9 (835), Bạch Cư Dị nhậm chức Thái Tử Thiếu Bảo Phân Ty ở Đông Đô Lạc Dương. Một hôm đi dạo trên một bờ ao, trông thấy một vị sư đang đánh cờ trên bờ ao và một cô bé chống xuồng hái trộm sen dưới ao. Xúc cảnh sinh tình, ông mới viết nên 2 bài thơ : Một tĩnh một động.
TRÌ THƯỢNG (Trên Ao )
bây giờ thì ta đọc một bài hái sen của các cô cậu mới lớn nhé !
池上 TRÌ THƯỢNG (1)
白居易 Bạch Cư Dị
小娃撐小艇， Tiểu oa sanh tiểu đĩnh,
偷採白蓮回。 Thâu thái bạch liên hồi.
不解藏蹤跡， Bất giải tàng tung tích,
浮萍一道開。 Phù bình nhất đạo khai.
* CHÚ THÍCH :
- Tiểu Oa 小娃 : có thể là Bé Trai hoặc Bé Gái. Nhưng thường dùng để chỉ bé Gái, vì chữ OA 娃 có bộ NỮ 女 bên trái.
- Sanh 撐 : chèo, chống.
- Tiểu Đĩnh 小艇 : Chiếc Xuồng con.
- Thâu Thái 偷採 : Hái lén, Hái trộm.
- Bất Giài 不解 : là Không biết, Không hiểu.
- Phù Bình 浮萍 : là Bèo nổi trên mặt nước.
- Nhất Đạo 一道 : là Một đường , Một lằn.
* NGHĨA BÀI THƠ :
Trên Ao
Một cô (cậu) bé con chống một chiếc xuồng con con. Len lén hái trộm sen trắng trong ao đem về, vì quýnh quáng và không biết cách che đậy dấu vết, nên còn để lại một lằn bèo trên ao sen do chiếc thuyền nhỏ đi qua.
Dấu đầu lòi đuôi, ăn vụn mà không biết chùi mép, người ta trông vào sẽ biết là mình vụn trộm ngay. Cái cô bé nầy mới ngây thơ và dễ thương làm sao ! Cụ Tản Đà nhà ta đã diễn Nôm bằng Lục bát rất hay là :
Người xinh bơi chiếc thuyền xinh,
Bông sen trắng nõn trắng tinh hái về,
Hớ hênh dấu vết khôn che,
Trên ao để một luồng chia mặt bèo !
* DIỄN NÔM :
TRÌ THƯỢNG
Bé chống xuồng tẻo teo,
Sen trắng lén hái theo.
Chẳng biết che dấu vết,
Để lại một lằn bèo !
Lục bát :
Bé con chống chiếc xuồng con,
Lén hái sen trắng nỏn non chống về.
Ngây thơ không biết dấu che,
Để lại một rẻ nước bèo chia hai !
Đỗ Chiêu Đức diễn Nôm
池上 其一 TRÌ THƯỢNG (2)
白居易 Bạch Cư Dị
山僧對棋坐， Sơn tăng đối kỳ tọa,
局上竹蔭清。 Cục thượng trúc ấm thanh.
映竹無人見， Ánh trúc vô nhân kiến,
時聞下子聲。 Thời văn hạ tử thinh.
* CHÚ THÍCH :- Sơn Tăng 山僧 : là Ông thầy chùa tu trong núi, là Sư núi.- Cục Thượng 局上 : là Trên bàn cờ.- Trúc Ấm Thanh 竹蔭清 : ẤM 蔭 là Bóng râm, THANH 清 có ba chấm Thủy 氵bên trái, là THANH LƯƠNG 清涼 là mát mẻ thanh tịnh; nên TRÚC ẤM THANH là Bóng tre mát mẻ yên tịnh.- Ánh Trúc 映竹 : ÁNH 映 là Chiếu rọi, ở đây có nghĩa là Rợp bóng, nên ÁNH TRÚC là Bị rừng trúc rợp bóng nên khuất lấp.- Hạ Tử 下子 : Đặt con cờ xuống để đi một nước cờ.* NGHĨA BÀI THƠ :TRÊN AOMột nhà sư trong núi đang ngồi đối diện trước bàn cờ. Bóng trúc mát mẻ che phủ làm khuất lấp bàn cờ nên người ngoài không trông thấy, chỉ thỉnh thoảng nghe được tiếng quân cờ được đặt xuống bàn cờ mà thôi !Qủa là một cảnh tượng tiêu dao tự tại vô cùng thanh tịnh của những bậc tu hành. Ít nhất phải có 3 nhân vật trong bài thơ : Nhà sư phải đánh cờ với một người nào đó nữa, một nhà sư khác hay một cư sĩ nào đó, chả lẽ đánh cờ một mình, và một người thứ ba nào ở gần đó mới nghe được tiếng con cờ đặt xuống bàn cờ ! Tuy ít nhất phải có đến 3 người, nhưng không gian lại hoàn toàn tĩnh lặng, tĩnh lặng trong bóng tre râm mát, tĩnh lặng đến đỗi nghe được tiếng quân cờ đặt xuống bàn cờ. Không không sắc sắc, tựa sắc nhưng không, tựa không mà sắc ! Nếu như không thỉnh thoảng nghe được tiếng quân cờ, thì như không có ai đang đánh cờ ở đó cả !Chỉ 時聞下子聲 Thời văn hạ tử thinh. mà thôi !DIỄN NÔM :TRÌ THƯỢNGBàn cờ sư ngồi đó,Bóng tre râm mát bờ.Rừng trúc không người thấy,Thỉnh thoảng tiếng quân cờ !Lục bát :Bàn cờ trước mặt sư ngồi,Bóng tre râm mát im hơi ven bờ.Rừng tre lặng ngắt như tờ,Họa hoằn điểm nước quân cờ nhẹ đưa !Đỗ Chiêu Đức diễn NômHẹn bài dịch tới !
杜紹德
Đỗ Chiêu Đức
Bản Dịch của Mai Thắng
TRÊN AO (Bài động )
- Ngũ ngôn
Đứa bé chống xuồng nhỏ
Hái sen trắng trộm về
Biết gì tông tích lộ
Vết bèo vẽ lằn rê
- Lục bát
Một em bé nhỏ chống xuồng
Hái sen trắng trộm chở luôn đem về
Vết ngây nào đã biết gì
Vết bèo hiện rõ đường rê vẽ làn
Mai Thắng -
---------------------
* Bài 2 (bài tĩnh)
TRÊN AO
- Ngũ ngôn
Sư chơi cờ tĩnh lặng
Bàn cờ bóng trúc che
Bóng người đâu chẳng thấy
Tiếng cờ gõ nhịp nghe
- Lục bát
Nhà sư nhàn nhã chơi cờ
Trúc che mát rượi bóng thơ thạch bàn
Bóng người chỉ thấy lặng trang
Quân cờ gõ nhịp tiếng vang vang đều
Mai Thắng -
220822
