PHO TƯỢNG KỲ LẠ NHẤT VIỆT NAM

           Một người bạn fw cho tôi một bản tin mang nội dung về pho tượng lạ ,độc đáo của Việt Nam : pho tượng chùa Hoè Nhai với hình ảnh một ông vua nằm phủ phục và có Phật Thích Ca ngồi trên lưng.Xem xong tôi hơi bị “nóng trong người ” bởi bài viết có câu “Có lẽ nhiều người ở Hà Nội không hề hay biết rằng giữa thủ đô có một bức dị tượng không giống với bất kì bức tượng Phật nào khác.”Nói cho vui vậy chứ tôi sao dám tự nhận là người dân thủ đô khi đã sớm rời xa Hà Nội vào Nam ngay từ tấm bé lúc học chưa hết bậc tiểu học.Nhưng chợt nghĩ chắc cũng còn không ít người chưa biết về pho tượng kỳ lạ này nên tôi mày mò sưu tầm, thêm một số chi tiết cùng hình ảnh liên quan để giới thiệu trên blog ,như một việc làm “thừa giấy vẽ voi” nhưng biết đâu lại có thể giúp ích cho những ai cần tìm hiểu.

 

 Vài nét về Chùa Hòe Nhai 

 

           Chùa Hòe Nhai có tên chữ là Hồng Phúc tự , cũng vì vậy được gọi là chùa Hồng Phúc. Chùa thuộc địa phận  phường Hòe Nhai,tổng thượng, huyện Vĩnh Thuận, kinh thành Thăng Long;nay ở số 19 phố Hàng Than, phường Nguyễn Trung Trực – Quận Ba Đình - Hà Nội .Tương truyền chùa được xây dựng từ thời Lý.Chùa đã sửa chữa và xây lại nhiều lần vào các năm  1699,1703,1812,1894,1920,1946.Căn cứ vào tấm bia dựng vào năm Chính Hòa 24 (1703) do tiến sĩ Hà Tông Mục soạn có ghi rõ chùa được dựng tại bến Đông Bộ Đầu,nên giới sử học nhờ đó xác định được trận đánh quân Nguyên ngày 29 – 1 -1528 là gần chùa Hòe Nhai hiện nay .

        Chùa được xây dựng theo kiểu chữ công.Phía trước là chính điện, phía sau là nhà tổ và tăng phòng, xung quanh là hành lang.Thượng điện còn giữ được nhiều bức chạm hình tứ linh và các cửa võng sơn son thếp vàng. Chùa có nhiều tượng Phật được bày làm 6 lớp. Tổng số tượng ở chùa Hòe Nhai gồm 68 pho, được làm bằng nhiều chất liệu khác nhau như đồng hun, gỗ quý, đất nện, được sơn son thếp vàng. 

      Chùa có một quả chuông mang niên hiệu Long Đức 3 (1734). Sân chùa có hai ngọn tháp cao 3 tầng. Trong chùa còn có đến 28 tấm bia, cổ hơn cả là bia dựng năm Chính Hoà 24 (1703) ghi rõ vị trí chùa ở phường Hoè Nhai, tại Đông Bộ Đầu tức Bến Đông.Chính nhờ bia này mà giới sử học ngày nay xác định được vị trí trận chiến thắng ngày 29 tháng 1 năm 1258 của quân nhà Trần mà sử chép là chiến thắng Đông Bộ Đầu, đuổi quân Nguyên, giải phóng kinh thành có vị trí ở khu vực gần chùa Hoè Nhai ngày nay.

         Chùa có nhiều tượng Phật sơn son thiếp vàng mang phong cách của Thế kỷ 18. Đặc biệt  gian bên phải của chính điện hiện có pho tượng Phật  ngồi trên lưng một ông vua đang phủ phục – Duy nhất chỉ có ở chùa Hòe Nhai.Chùa có Quả chuông mang niên hiệu Tự Đức 17 ( 1864  ) một khánh đồng cao 1,5 m , đúc nămGiáp Dần niên hiệu Long Đức 3 ( 1734 ) đời Lê Thần Tông .

        Sân chùa có hai ngọn tháp cao 3 tầng,chùa mới dựng ngọn tháp Ấn Quang năm 1963 để kỷ niệm Hòa Thượng Thích Quảng Đức đã tự thiêu phản đối chế độ Ngô Đình Diệm đàn áp Phật Giáo .

        Trong chùa có rất nhiều tấm bia.Qua đó chúng ta được biết chùa là trụ sở của một trong những tông phái Phật Giáo lớn của Việt Nam đó là Phái Tào Động.Phái Tào Động có sư tổ thứ nhất là Hòa Thượng Thủy Nguyệt , tổ thứ hai là Thiền sư Chân Dung … Tính đến năm Nhâm Thân (1932) thiền sư Tam Nghĩa Thích Nhân Từ , phái Tào Động đã trụ trì ở đây được 47 đời . Nhiều Thiền Sư đã được vua sắc phong. Hiện chùa còn giữ được một đạo sắc phong do vua Lê Hiển Tông phong cho thiền sư Trần Văn Chức vào năm Cảnh Hưng Thứ 11 ( 1750 ). Thời Gian cuối đời Đức Đệ nhất Pháp chủ Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam – Cố Đại Lão Hòa Thượng Thích Đức Nhuận đã ở đây.

         Chùa Hòe Nhai trải qua nhiều lần sửa chữa lớn vào các năm 1687,1899 và 1952. Phạm vi chùa trước kia khá lớn, sang thờiPháp thuộc bị thu lại như hiện nay.Vừa qua chùa mới được Đại Đức trụ trì  Thích Tâm Hoan cùng tín đồ Phật tử trong và ngoài nước với sự giúp đỡ của chính quyền các cấp đã tu sửa nhà tổ,nhà khách,nhà thờ Thất Phật ,quy hoạch lại khuôn viên tháp Ấn Quang .. thật là tố hảo .Trong thời gian tới  sẽ tiếp tục trùng tu lại Thượng điện thờ Tam Bảo.Thật xứng với lời tụng “ Chùa Hồng Phúc ở Hà Thành , núi Nùng như vạt áo,sông Nhị như giải lưng,hồ Trúc Bạch chắn ngang,dòng Tô Lịch vòng lại,đây thật là chốn tùng lâm lâu đời của đất Thăng Long “ ( Văn bia 1703 ). 

 Lai lịch pho tượng kỳ lạ

         Pho tượng này là kết quả từ một cuộc pháp nạn của các tăng ni Phật giáo Việt Nam năm 1678. Khoảng thời gian hậu Trần đó, Phật giáo không còn được đứng ở vị trí quốc giáo nữa, thay vào đó là Nho giáo thịnh hành hơn bao giờ hết.Đỉnh điểm là đến thời vua Lê Hy Tông đã có một sắc lệnh đuổi hết các sư sãi lên rừng, ai không đi sẽ bị trừng trị nặng nề. Đạo Phật khi đó đã phải trải qua một thời kỳ nhọc nhằn. Một trong số những hòa thượng đắc đạo pháp danh Tông Diễn,được biết đến với tên Tổ Cua,Tổ Cáy cũng bị buộc phải đi qua con đường hoặc sinh hoặc tử này.

   

         Theo lời kể của nhà sư Thích Tâm Hoan,Thượng toạ trụ trì tại chùa hiện nay,pho tượng này là kết quả từ một cuộc pháp nạn của các tăng ni Phật giáo Việt Nam năm 1678. Khoảng thời gian hậu Trần đó, khi Phật giáo không còn được đứng ở vị trí quốc giáo nữa, thay vào đó là Nho giáo thịnh hành hơn bao giờ hết. Phật giáo Việt Nam đã trải qua một giai đoạn bị cho rằng không có lợi gì cho xã hội, các tăng ni phật tử sống trong chùa lười nhác và ăn bám xã hội. Đỉnh điểm là đến thời vua Lê Hy Tông đã có một sắc lệnh đuổi hết các sư sãi lên rừng, ai không đi sẽ bị trừng trị nặng nề. Đạo Phật khi đó đã phải trải qua một thời kỳ nhọc nhằn.Một trong số những hòa thượng đắc đạo pháp danh Tông Diễn, được biết đến với tên Tổ Cua, Tổ Cáy cũng bị buộc phải đi qua con đường hoặc sinh hoặc tử này. 

          Hòa thượng Tông Diễn là thế hệ thứ hai của phái Tào Động tại Việt Nam. Việc ông thả toàn bộ mớ cua mẹ mua được xuống ao khi nhìn thấy chúng khóc (sùi bọt) là lý do ông mang tên Tổ Cua,Tổ Cáy.Cũng sau sự kiện phóng sinh cua, ông đã lên chùa theo Phật, được biết đến như một danh tăng lỗi lạc của kinh thành Thăng Long lúc bấy giờ.Không cam tâm thấy tăng chúng phải trải qua pháp nạn quá nặng nề đó, hòa thượng Tông Diễn đã tìm cách len lỏi trở lại kinh thành Thăng Long,tìm cách giáo hóa vị vua Lê Hy Tông đầy quyền uy và kì thị, vị vua mà sau này, nguyện phủ phục dưới Phật để sám hối những lỗi lầm đã phạm.

         Hòa thượng Tông Diễn đã dùng một "phương tiện" để có thể gặp được vua Hy Tông, ông nói dối rằng có một viên ngọc quý muốn dâng tặng. Tuy nhiên, vua Hy Tông kiêu ngạo chỉ cho người ra lấy ngọc. Hòa thượng Tông Diễn bèn cho một tấm biểu đã viết sẵn vào một chiếc hộp chuyển vào cho vua Hy Tông. Trong biểu chỉ có những điều đơn thuần dễ hiểu như: hãy nhìn vào đời Trần, đời Lý, các vua hết sức coi trọng đạo Phật và rồi quốc gia thịnh trị, đạo Phật khiến người ta biết ăn uống đúng mực, không sân si, không giết người cướp của, nó như một viên ngọc quý của quốc gia, vậy tại sao cho đến giờ đạo Phật lại bị cho rằng không mang lại lợi ích gì cho xã hội...

         Vua Hy Tông mở chiếc hộp và đọc chiếu mới bừng tỉnh, cho vời hòa thượng Tông Diễn vào trò chuyện. Sau khi nghe hòa thượng thuyết pháp, bèn rút lại sắc lệnh đã ban. Vua Hy Tông từ đây hết sức sửa mình, tự nguyện đề nghị với hòa thượng Tông Diễn rằng nên làm một bức tượng mà trong đó, vua phủ phục dưới Phật, để thể hiện sự sám hối và sửa mình một cách cẩn trọng của ông. Đây là bức tượng độc đáo nhất của văn hóa Phật giáo Việt Nam, mang tính cách Việt và lịch sử Việt, không nơi nào trên thế giới có một mã văn hóa như thế.

Bài học sửa mình

        Đây là bức tượng độc đáo nhất của văn hóa Phật giáo Việt Nam, mang tính cách Việt và lịch sử Việt, không nơi nào trên thế giới có một mã văn hóa như thế.Trong triết học nhà Phật, nghĩa gốc của chữ tu là sửa, con người hàng ngày thể nào rồi cũng đụng chạm đến đời sống của chúng sinh hoặc làm những điều bị ngăn cấm.Vua Lê Hy Tông đã vi phạm một điều rất lớn là phá đạo, trong khi đạo Phật luôn chủ trương đường lối không dùng sự thủ tiêu và tàn nhẫn, đó là một cách "cai trị" mà không cần vũ lực.TS Hán học Cung Khắc Lược, cán bộ nghiên cứu của viện Hán Nôm, nhận xét :"Dáng nằm như gãy đó thể hiện một sự quy phục tuyệt đối, dáng mẫu mực của sự thuần phục, ra sức, nó hơn hẳn sự thành khẩn của mọi nền phê bình.Đó là sự chân thành, một sự thay đổi xuất phát từ sâu sắc trong tim chứ không gượng ép và do đó, đây không phải là một sự trừng phạt.Pho tượng này là để muôn đời chứ không phải là để hoài cổ, như một di tích.Vị vua này đã nghĩ đến một mai hậu của tấm lòng con người, rằng muốn phát triển và thúc đẩy thì phải thay đổi, phải nhận ra mình và cung kính sửa bỏ, thành thực và có một thái độ, nghị lực lớn thì mới đạt được trí tuệ để thay đổi nhân quần xã hội."

         Đất nước chúng ta đang trên đà đổi mới, các lãnh vực khoa học kỹ thuật, kinh tế phát triển rất nhanh nhưng chưa bao giờ đạo đức xã hội lại xuống cấp như hiện nay. Vì sao vậy ? Trong cơn lốc của nền kinh tế thị trường,giới trẻ khó đứng vững được trước những thay đổi chóng mặt của nó.Họ mải chạy theo những giá trị vật chất,những thứ đảm bảo cho một cuộc sống thoải mái tiện nghi.Với xu thế đó,họ không có thời gian để thưởng thức những giá trị tinh thần cao đẹp,lao đầu vào dòng đời ngược xuôi tốc độ,cạnh tranh.Trong đầu óc giới trẻ,ai bình chân lương thiện người đó sẽ chết đói bởi “thật thà ăn cháo, láo nháo ăn cơm”;nếu cứ sống lương thiện thì áo chẳng có mặc,cơm chẳng có ăn,nói chi “ăn no mặc ấm, ăn sung mặc sướng”.Bên cạnh đó lối sống buông thả,gian lận thương trường,tham ô tham nhũng của người lớn được du di cho qua đã khiến họ nghĩ “làm sai cũng chẳng sao cả”, vì đâu có thấy những hành vi đó bị trừng phạt thích đáng.

       Thật nguy tai nếu giới trẻ nhận thức phiến diện như thế.Chúng sẽ không coi trọng việc học và lơ là rèn luyện đạo đức làm người để rồi ra đời lại sẽ dẫm chân vào vết cũ của cha ông.Thực tế cho thấy mối hiểm họa trên đã được nhiều nhà giáo,nhà nghiên cứu xã hội nhìn ra từ xa,trước khi nó phát triển.Thế nhưng họ đã làm được những gì ? Phải chăng là những lời kêu gọi sáo rỗng hoặc những đợt cải cách đạo đức lẫn giáo dục dẫm chân nhau mà chả cải mới được gì.Toàn xã hội cần phải làm gì đây?Câu trả lời xin để mọi người đọc suy ngẫm.Người viết chỉ xin phép được nhắc lại lời chỉ dạy của nhà sư Thích Tâm Hoan khi nói về vua Hy Tông:”Sống trên đời ai cũng có lỗi lầm nhưng ít người chịu nhận,có nhận thì họ cũng chỉ tự nhận với mình hoặc nhận với nhau,những người sẽ không đánh giá và quy tội họ,hoặc có người nhận thì chỉ là nhận suông thôi,không chịu sửa.Vị vua này, người mang quyền lực tối cao trong một nhà nước đã biết nhận lỗi, sửa lỗi.Sự sám hối này không chỉ cho mình ông,mà còn để răn dạy bao thế hệ về sau nữa."