Bài thơ tứ tuyệt này thường đưa ra bàn bạc, phân tích, phản biện... những khi "trà dư tửu hậu" của các thầy thuốc Đông y có nội dung được xem như một phương châm, nguyên tắc phòng chữa bệnh, bảo vệ sức khỏe của quý ông ở độ tuổi trung niên trở lên.
Đó là
bài thơ “Ngũ ngôn tứ tuyệt” có gốc chữ Hán như sau:
Bán dạ tam bôi tửu
Bình minh nhất trản trà
Nhất nguyệt dâm nhất độ
Lương y bất đáo gia
Bài thơ có những dị bản
khác nhau ở câu 3 như: “Nhất nhật dâm nhất độ”, “Thất nhật dâm nhất độ”, “Bán
nguyệt dâm nhất độ”... Có người cho rằng bài thơ có nguồn gốc dân gian, ngẫu hứng,
được truyền khẩu và thêm thắt, thay đổi nhiều ý khác nhau. Ý nghĩa ngắn gọn của
bài thơ là:
Nửa
đêm uống 3 chung rượu nhỏ,
Sáng sớm uống một tách trà,
Một
tháng ái ân một lần,
Thầy thuốc không đến nhà.
·
Ý câu thứ nhất là nửa đêm thức dậy uống 3 chung rượu sẽ làm cho
khí huyết lưu thông, điều hòa tạng phủ, phòng ngừa bệnh tật. Tuy nhiên, ý bàn ở
đây là nửa đêm dậy để uống rượu có phải là một sinh hoạt bình thường không? Rượu
cất bằng chất liệu gì? Ly uống rượu dung tích bao nhiêu? Hiệu ứng đối với cơ thể
mỗi người ra sao? Mùi rượu có gây khó chịu cho người khác trong nhà không?…
Không đơn giản tý nào! Nửa đêm dậy uống rượu có lẽ chỉ có người nghiện rượu,
khó ngủ mới uống được kiểu đó, người bình thường không thể làm được vì sẽ rối
loạn giấc ngủ, ảnh hưởng đến giấc ngủ của người trong nhà, người nằm chung,...
nếu uống thường xuyên, liên tục chắc chắn sẽ dẫn đến nghiện rượu, thậm chí còn
có thể dẫn đến mất hạnh phúc vợ chồng. Về chất lượng rượu thường dựa theo chuẩn
là gạo nấu ủ men cất lấy rượu, tuy nhiên cũng không phải chất lượng như nhau,
còn tùy thuộc chất lượng gạo, nguồn gốc sản xuất, chất lượng men, nhiều cách ủ
nấu khác nhau sẽ cho ra rượu có nồng độ, chất lượng, ngon dở, lợi hại,... khác
nhau. Về dung tích ly (chung) dùng uống rượu cũng có nhiều cỡ loại, tùy theo tửu
lượng của người uống mà có tác dụng, hiệu ứng khác nhau. Như vậy, ý nghĩa nửa đêm dậy uống rượu
chẳng qua là nói cho vui, nói ước lệ để có cớ cho người đàn ông có quyền uống
rượu bất cứ lúc nào, tùy theo ý thích, không ai được cấm cản. Lập luận cho ý đó
có những câu như “Nam vô tửu như kỳ vô phong”, “Một trà, một rượu, một đàn
bà…”.
· Câu thứ hai là sáng sớm, mặt trời mới lên uống 1 tách trà nóng sẽ làm cho tinh thần tỉnh táo, sáng suốt, làm việc nhanh nhạy, hiệu quả, ngoài ra trà còn có một số tác dụng giải nhiệt, giải khát, tan đàm, dễ tiêu hóa, lợi tiểu, giải độc… dùng chữa một số bệnh như nhức đầu, mờ mắt, mệt mỏi gây ngủ nhiều, tâm phiền nhiệt, miệng khô khát, ăn khó tiêu, kiết lỵ…. Tuy nhiên, đối với người khó ngủ, táo bón,... thì không nên uống trà hàng ngày.
·
Ý câu thứ ba, khoản “ái ân” có ý nêu ra một tháng một lần, nửa
tháng một lần, một tuần một lần hoặc một ngày một lần,... không phải đơn giản
khi phân tích, luận bàn cho hợp lý. Nếu người có sức khỏe tốt mà một tháng chỉ
có một lần thì không thể đáp ứng đủ nhu cầu. Còn như nửa tháng một lần ở độ tuổi
60-70, sức khỏe bình thường là hợp lý, nhưng tuổi thanh niên trai tráng khỏe mạnh
thì chưa hợp lý. Có lẽ câu “Thất nhật dâm nhất độ” là vừa phải, hợp lý với lứa
tuổi thanh niên, trung niên, người có sức khỏe bình thường. Nhưng cũng tùy, có
người có thể tạng, sức khỏe, di truyền, nhu cầu đặc biệt về tình dục “Nhất nhật
dâm nhất độ” diễn ra bình thường, thậm chí “vào ba, ra bảy” mà giới thầy thuốc
biết được trong số bệnh nhân, qua đồn đại, "trà dư tửu hậu",...
Trong đời sống hàng ngày nếu
mọi người thực hiện được cách mức điều độ về trà, rượu, tình dục, các sinh hoạt
khác thì sức khỏe sẽ ổn định, bình thường, “Lương y bất đáo gia” - Thầy thuốc
không đến nhà... để khám chữa vì sinh bệnh do cách sống không hợp lý.
Như vậy, bài thơ trên có giá trị như thế nào cho cách sống của
chúng ta không? Khó mà kết luận được, “chín người - mười ý”, người cho là đúng-
có lý, kẻ bảo là sai - vô lý,... đúng là khó thật. Thời xưa, dưới chế độ xã hội
“Nam trọng, nữ khinh”, người đàn ông là chủ, toàn quyền trong gia đình, muốn
làm gì thì làm, gia trưởng, quan liêu, độc đoán, ... mọi người trong nhà phải
tuân thủ, hầu hạ mới có kiểu sống theo nội dung bài thơ trên. Bây giờ cũng có
thể có người sinh hoạt theo cách riêng của mình, nhưng đừng làm phiền người
khác trong nhà. Nửa đêm thức dậy lò mò lấy rượu ra uống một mình là chỉ có nghiện
rượu hoặc... tâm thần mà thôi, không một ai trong nhà tán đồng, ủng hộ, gây phiền
hà, bực mình là cái chắc. Nên dẹp bỏ cách uống rượu kiểu này.
Sáng sớm, uống một vài ly trà ngon là thói quen của nhiều người
từ xưa, uống cà phê kèm uống trà buổi sáng là thói quen của mọi người trong xã
hội bây giờ , từ nông thôn đến thành thị, khắp mọi nơi. Như vậy, việc uống trà
buổi sáng là bình thường, chỉ có uống trà ngon dở, đậm nhạt, nhiều ít, lâu
mau,... một mình hay có bạn trà - cà phê?
Việc còn lại là sinh hoạt tình dục, tùy sức khỏe, bản năng, điều
kiện, nhu cầu của từng người, không thể quy ước một lịch sinh hoạt chung cho tất
cả mọi người, cho nên ý nghĩa câu thơ này có giới hạn nhất định, không thể áp dụng
chung được.
Tóm lại, bài thơ trên chỉ mang tính ước lệ, có thể phù hợp với
con người nhất định và hoàn cảnh xã hội thời xưa, với xã hội bây giờ không thể
áp dụng được, chẳng qua khi có dịp ngồi với bạn bè thân hữu, đồng môn, đồng
nghiệp,... nói phiếm với nhau cho vui mà thôi! Xin lạm bàn vậy.
Lê Vân
.jpg)
